ความหมายของสำนวนสุภาษิตคำพังเพย

สํานวน หมายถึง คําพูดที่เป็นชั้นเชิงมีความหมายพิเศษแสดงถึงภาพพจน์เฉพาะตัว และมีความหมายไม่ตรงกับรากศัพท์ แต่มีความหมายเป็นอย่างอื่น ขึ้นอยู่กับเรื่องที่กล่าวถึง มีลักษณะเป็นถ้อยคําสั้น ๆ กะทัดรัด มีสัมผัสคล้องจอง โดยคนฟังอาจเข้าใจความหมายทันทีถ้าคําพูดนั้นใช้กันแพร่หลายทั่วไปจนอยู่ตัวแล้ว แต่ถ้าไม่แพร่หลายคนฟังก็ไม่อาจเข้าใจได้ทันทีต้องคิดจึงจะเข้าใจหรือบางครั้งคิดแล้วก็ยังเข้าใจเป็นอย่างอื่นหรือไม่เข้าใจก็ได้ต้องใกล้ชิดกับเจ้าของภาษาจึงจะเข้าใจและใช้ได้ถูกต้อง

สุภาษิต คือ คํากล่าวที่ดีที่เป็นจริงทุกสมัย มีคติชวนให้คิด เป็นคําเตือน คําสอนหรือ คําสั่งสอนให้ประพฤติดี มีกิริยามารยาทดี เป็นคติสอนใจให้ทําในสิ่งที่ดีงาม เป็นคํากล่าวที่เป็นหลักของความจริง และกล่าวถึงเรื่องทั่วไป สอนให้เห็นสัจธรรมแห่งชีวิต เช่น “ให้ทุกข์แก่ท่านทุกข์นั้นถึงตัว” “อย่าไว้ใจทางอย่าวางใจคน จะจนใจเอง” “แพ้เป็นพระ ชนะเป็นมาร” (ดวงใจไทยอุบุญ, 2543 : 236)

คําพังเพย คือ ถ้อยคําที่กล่าวแสดงความเป็นจริง ความคิดเห็นหรือสถานการณ์ใดสถานการณ์หนึ่งไว้เป็นกลาง ๆ เพื่อนําไปใช้ประกอบการพูดให้ได้ความหมายดียิ่งขึ้น คําพังเพย   ส่วนมากจะเป็นข้อคิดและมีความหมายลึกซึ้ง เช่น “ตําน้ําพริกละลายแม่น้ำ” “งมเข็มในมหาสมุทร”  “สุกเอาเผากิน” (สุจริต เพียรชอบ, 2539 : 150)

ตัวอย่างสํานวน สุภาษิต คําพังเพย

กาในฝูงหงส์ 

กาในฝูงหงส์ เป็นสุภาษิตหมายถึง คนที่ต่ำต้อยไม่มีเกียรติ ไปอยู่ท่ามกลางสังคมผู้ดี ผู้สูงศักดิ์ ทำให้ถูกดูหมิ่น ดูแคลน เป็นที่รังเกียจ เช่น
        ลูกไม่อยากไปโรงเรียนโดยบอกเหตุผลว่าไม่มีเพื่อน และมักจะถูกเพื่อนๆแกล้ง เพราะไม่ใช่ลูกผู้ดี ไม่สวย ไม่มีอะไรทัดเทียมเพื่อนๆได้ เหมือนกาในฝูงหงส์
ฉันไม่อยากจะไปงานเลี้ยงเต้นรำคืนนี้เลย ไม่เหมาะกับฉันซักนิด เข้าไปอยู่ในงานแล้วเหมือนกาในฝูงหงส์ไม่มีผิด

กำแพงมีหู ประตูมีตา

กำแพงมีหู ประตูมีตา เป็นสุภาษิตหมายถึง การจะพูดจาหรือทำอะไรให้มีความระมัดระวัง ถึงแม้ว่าจะอยู่ในสถานที่มิดชิด ความลับนั้นก็มีโอกาสรั่วไหลไปสู่คนภายนอกได้ เช่น
คุณวางแผนอะไรกันระวังตัวกันไว้นะ กำแพงมีหู ประตูมีตา สักวันความจริงจะปรากฏ
ถ้าไม่ได้รู้เรื่องจริงๆ ก็อย่าเอาเรื่องของเขาไปพูดในทางเสียๆหายๆ กำแพงมีหู ประตูมีตานะ ระวังเขาจะมาฟ้องหมิ่นประมาท

ขวานผ่าซาก

ขวานผ่าซาก เป็นสุภาษิตหมายถึง ลักษณะการพูดจาตรงเกินไป โผงผาง ไม่เกรงใจใคร พูดไม่ดูกาลเทศะ ไม่ใส่ใจว่าคนฟังจะรู้สึกอย่างไร เช่น

          เด็กคนนี้พูดจาขวานผ่าซาก ไม่เกรงใจใคร ทำให้ผู้ใหญ่หลายๆคนไม่ชอบ

          เขาเป็นคนมีจิตใจดี แต่ชอบพูดจาแบบขวานผ่าซาก ตรงไปตรงมา จนทำให้ถูกเข้าใจผิดอยู่บ่อยๆ

ฆ่าช้างเอางา

ฆ่าช้างเอางา เป็นสุภาษิตหมายถึง การทำลายสิ่งที่ใหญ่โตหรือมีค่ามาก เพื่อให้ได้ของที่มีค่าน้อยไปเป็นประโยชน์ของตัวเอง โดยไม่คิดว่าสมควรหรือไม่ เช่น

โจรสมัยนี้โหดเหี้ยมเพียงแค่ต้องการขโมยทรัพย์สิน ถึงกับต้องฆ่าเจ้าทรัพย์ ไม่นึกถึงบาปบุญกันเลย เหมือนกับฆ่าช้างเอางาชัดๆ

นี่คุณลงทุนซื้อน้ำชาเขียวยี่ห้อดังมาแจกให้คนอื่นกินฟรี เพื่อจะเอาแค่ฝาไปชิงโชครางวัลเที่ยวญี่ปุ่นฟรีเนี่ยนะ เหมือนฆ่าช้างเอางา จะคุ้มกับที่เสียไปหรือเปล่า

จับเสือมือเปล่า

จับเสือมือเปล่า  เป็นสำนวนเหมายถึงแสวงหาประโยชน์โดยตัวเองไม่ต้องลงทุน อันหมายความว่า บุคคลที่คาดหวังในผลประโยชน์ที่จะได้รับ โดยไม่ต้องลงทุนลงแรงอะไรเลย สามารถนำไปใช้ได้ทั้งในทางดีและไม่ดี เช่น
คุณฉลาดจริงๆ บริษัทของเราจึงมีส่วนร่วมในโครงการนี้โดยไม่ต้องลงมือลงแรงอะไรเลย นี่มันจับเสือมือเปล่าชัดๆ
นี่คุณ จะหวังส่วนแบ่งก็ต้องลงทุนด้วยซิ อย่ามาทำจับเสือมือเปล่าแบบนี้

ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวมาปิด

ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวมาปิด เป็นสำนวนหมายถึง ความผิดที่รู้กันทั่วปิดอย่างไรก็ไม่มิด เช่น

เรื่องใหญ่ขนาดนี้ ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวมาปิด ยังไงคนอื่นก็รู้อยู่ดี ผมว่าคุณไปหาวิธีแก้ไขจะดีกว่า

ที่คุณนอกใจผมไปมีคนอื่นอย่าคิดว่าไม่รู้นะ ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวมาปิด ยังไงก็ไม่มิดหรอก

ดินพอกหางหมู

ดินพอกหางหมู เป็นสำนวนหมายถึง นิสัยที่ชอบปล่อยให้การงานคั่งค้างสะสม ผัดวันประกันพรุ่ง เกียจคร้าน ไม่ยอมทำให้สิ่งนั้นสำเร็จเสร็จสิ้นโดยเร็ว จนในที่สุดการงานต่างก็สะสมพอกพูนขึ้นจนยากที่จะสะสางให้เสร็จได้โดยง่าย

สำนวนดินพอกหางหมูนี้ มีที่มาที่ไปคือ การเปรียบเทียบกับพฤติกรรมของหมู ซึ่งชอบเกือกกลิ้งอยู่กับดินและน้ำ สถานที่ชื้นแฉะ มีโคลนตม และมักจะมีดินและโคลนไปติดอยู่ที่หางของมัน โดยที่มันมักจะไม่ยอมสลัดออก จนในที่สุดเมื่อสะสมพอกพูนมากๆเข้า จะเกิดเป็นก้อนขนาดใหญ่ จนหมูเองไม่สามารถแกว่งหางได้

ปลาหมอตายเพราะปาก 

ปลาหมอตายเพราะปาก หมายถึง เสียทีเพราะคำพูดของตัวเอง เช่น

ถ้ามันไม่พูดก็ไม่มีใครรู้หรอกว่ามันมีส่วนรู้เห็นกับเรื่องนี้ แบบนี้แหละนะที่เขาเรียกว่าปลาหมอตายเพราะปาก

พูดอะไรไม่ระวัง ระวังให้ดีสักวันเธอจะกลายเป็นปลาหมอตายเพราะปากตัวเองจำไว้

ปอกกล้วยเข้าปาก 

ปอกกล้วยเข้าปาก หมายถึง ง่ายมาก เช่น

ภาษาอังกฤษสำหรับเขาที่เป็นลูกครึ่งอยู่แล้ว คงง่ายเหมือนปอกกล้วยเข้าปากซินะ

เขาเก่งเรื่องเครื่องจักรอยู่แล้ว ซ่อมรถแค่นี้ก็เหมือนปอกกล้วยเข้าปากแหละ

อดเปรี้ยวไว้กินหวาน

อดเปรี้ยวไว้กินหวาน เป็นสุภาษิตหมายถึง การอดทน ฝืนใจ รอสิ่งที่ดีกว่าในวันข้างหน้า เช่น
คนเราต้องรู้จักอดเปรี้ยวไว้กินหวาน ยอมอดทน ทุ่มเทให้กับงานตอนที่ยังมีแรง เมื่อถึงเวลาพร้อมด้วย วัยวุฒิและประสบการณ์ก็จะมีหน้าที่การงานที่ดี การเงินที่ดี
ถ้าเธออยากได้คอมพิวเตอร์ที่มีคุณสมบัติตามที่เธอต้องการ ต้องฝืนใจอดเปรี้ยวไว้กินหวาน เพราะอีกไม่นานบริษัทก็จะออกคอมพิวเตอร์รุ่นใหม่แล้ว


ที่มา  http://www.สุภาษิต.net/
         http://www.สำนวนไทย.com/